به گزارش گروه بین‌الملل «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق امروز به تهران می‌آید تا با مقامات ارشد ایرانی دیدار کند که این سفر به‌نوعی پاسخی به سفر اخیر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور به عراق و پیگیری توافقات دوجانبه آن سفر خواهد بود.
اما تهران و بغداد به‌دلیل سابقه روابط نزدیک و همپوشانی نسبی منافع، در این سفر در مورد تحولات منطقه مخصوصا تغییر حکومت در دمشق و شرایط جدید سوریه نیز گفت‌وگو خواهند کرد، چراکه السودانی پیش از آمدن به تهران به اردن و عربستان نیز سفر کرده و احتمالا برآیند این دو سفر نیز روی میز مذاکره نخست‌وزیر عراق با مقامات ایرانی قرار خواهد گرفت.
برای تحلیل بیشتر دلایل سفر این مقام ارشد باید در نظر داشت که شرایط عراق نیز در هفته‌های اخیر به‌دلیل تحولات سوریه حساس شده و السودانی که به چارچوب هماهنگی نیروهای شیعی نزدیک است از طرفی نگران شرایط مرزی با سوریه بوده و از سوی دیگر در مقابل توطئه‌هایی برای خلع‌سلاح گروه‌های مقاومت به‌ویژه حشدالشعبی قرار دارد و پارامترهای اثرگذار بر نظم کنونی عراق و منطقه در حالت خاصی قرار گرفته است.
از سوی دیگر، روابط ایران و عراق علاوه بر مسائل سیاسی و امنیتی، ابعاد اقتصادی و رفاهی بسیار قوی نیز دارد. به گونه‌ای که بخش عمده‌ای از برق و سوخت نیروگاه‌های عراق به‌طور مستقیم از ایران تأمین می‌شود. این وضعیت موجب شده عراق بارها از معافیت‌های تحریمی آمریکا برای دریافت خدمات از ایران بهره‌برداری کند، زیرا نیاز این کشور به ایران در این زمینه بسیار جدی و حیاتی است. در صورت عدم تأمین این نیاز، تبعات اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیتی ممکن است به وجود آید و بغداد نمی‌خواهد این شرایط به خطر بیفتد. به همین دلیل، عراق همواره در تلاش است تا سطح روابط خود را با تهران به‌گونه‌ای تنظیم کند که از این وابستگی‌ها محافظت کند.
اهمیت رایزنی‌های منطقه‌ای در شرایط کنونی
عراق به‌دلیل هم‌مرز بودن با سوریه به‌شدت نگران گسترش شرایط بی‌ثباتی در سوریه به داخل خاک خود است. به‌همین‌دلیل، نخست‌وزیر السودانی رایزنی‌های منطقه‌ای خود را با کشورهایی نظیر اردن، عربستان و ایران آغاز کرده است. عربستان و ایران نیز برای کنترل و مهار ترکیه پس از تحولات سوریه از طریق رایزنی متقابل با عراق به دنبال تثبیت منافع ملی و منطقه‌ای خود هستند. البته اخیرا هیأتی اطلاعاتی نیز از عراق به سوریه رفته با احمد الشرع، رئیس هیأت تحریرالشام نیز دیدار کرده و حاکمیت جدید سوریه در مورد نگرانی‌های مرزی در منطقه البوکمال که نیروهای کرد مورد حمایت آمریکا آنجا هستند اطمینان داده که تحولات اخیر منحصر به داخل خاک سوریه خواهد بود و تحریرالشام برنامه‌ای برای عراق ندارد و شاید نخست‌وزیر عراق با توجه به این تبادل پیام با دمشق در سفرش به تهران بخواهد نقش میانجی را بین این دو پایتخت ایفا کند.
البته با توجه به پشتیبانی کامل ترکیه از هیأت تحریرالشام احتمال موفقیت این میانجیگری احتمالی در وضعیت ابهام قرار دارد.نخست‌وزیر عراق تلاش دارد تا در میان این تحولات سریع که غیرقابل بازگشت است نقشی را برای کشور خود در نظر بگیرد و آن را ایفا کند. هدف او تأمین منافع ملی عراق و توسعه این کشور در پی حوادث اخیر و بهبود شرایط اجتماعی کشورش است.کردها شاید مسأله دیگری باشد که السودانی را به تهران می‌کشد.
به‌دلیل مسلح بودن کردها در شرق سوریه و هم‌مرز بودن با عراق و سازمان‌یافتگی اقلیم کردستان، عراق از این مسأله هم نگران است و هم می‌تواند به‌عنوان اهرم فشاری بر حاکمیت جدید سوریه برای تأمین منافعش بهره ببرد. اهمیت دیگر سفر السودانی به تهران، حواشی اخیر پیرامون توطئه خلع‌سلاح حشدالشعبی و سایر نیروهای مقاومت در عراق است که آمریکایی‌ها به‌دنبال پیگیری آن هستند.
نخست‌وزیر السودانی ارتباط خوبی با چارچوب هماهنگی شیعه در عراق دارد؛ بنابراین، ممکن است برای مدیریت این مساله که می‌تواند به تعارضات گروه‌های مختلف در داخل عراق، ازجمله کردها و سنی‌ها منجر شود، نیاز به هماهنگی با تهران باشد. آنچه شرایط السودانی را در این موازنه مشخص می‌کند، تلاش او برای ایجاد توازن بین ایران و عربستان در زمینه نقش‌آفرینی این دو کشور در عراق است؛ که خود عراق حلقه واسط این تعاملات به‌شمار می‌آید.
نگرانی مشترک ایران و عراق
خبرهایی که اخیرا ازفعال‌شدن حلقه‌های مخفی و باقیمانده گروه تروریستی داعش درمناطق مختلف عراق ازجمله شمال آن که نزدیک به مرز سوریه هم هست مخابره شده نگرانی‌هایی را برای حاکمیت عراق و همچنین برای ایران ایجاد کرده است که می‌تواند محور دیگری از مباحث مورد رایزنی نخست‌وزیر عراق با مقامات ارشد ایران باشد. با توجه به نقش محوری ایران با طراحی و حضور سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی به‌عنوان فرمانده نیروی قدس درآزادسازی مناطق مختلف عراق ازحضور داعش، این‌بار نیز عراقی‌ها مایل هستند این نگرانی را با ایران در میان بگذارند، چراکه پاگرفتن داعش در عراق یک خطر و بحران امنیتی برای کل منطقه خواهد بود.
نکته حائزاهمیت این است که نیروهای عراقی محورمقاومت دررفع این نگرانی نقش مؤثری دارند،پس حمایت و هماهنگی با آنان و همچنین رایزنی با ایران به‌طور جدی برای عراق مطرح است والسودانی نیزمی‌داندکه بایدبه کجا تکیه کند.برخی تحلیلگران روابط بین‌الملل اخیرا پیش‌بینی کرده‌اند که حلقه بعدی تحولات منطقه، عراق خواهد بود و حضور دوباره داعش یکی از محورهای آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها برای به‌آشوب‌کشیدن همسایه غربی ایران و ایجاد خطر امنیتی مجدد برای ماست که این امر هوشیاری جدی ومستمر هر دو کشورایران وعراق رامی‌طلبد تا آنچه در عرض۱۰روز درسوریه اتفاق افتاد، درعراق با هرج‌ومرج ومرز بسیارطولانی با ایران رخ ندهد،چراکه نوشدارو پس ازمرگ سهراب هیچ فایده‌ای نه برای ایران خواهدداشت ونه برای عراق.
تعاملات اقتصادی و انرژی‌محور جدی در ارتباط ایران و عراق
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد تعاملات اقتصادی و انرژی گسترده‌ای بین ایران و عراق برقرار است و همین امر باعث شده دولت عراق بارها درخواست معافیت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران کند تا روال عادی زندگی مردم این کشور با اختلال روبه‌رو نشود که این مسأله یکی از پارامترهایی است که خیلی از رقبای ایران در منطقه نمی‌توانند جانشین مناسبی برای آن در عراق باشند. ایران برای عراق مزیت‌های بالایی دارد که همواره گسترش روابط در این حوزه را برای هر دو کشور جذاب و در درجه اهمیت بالایی قرار داده است و در سفر رئیس‌جمهور ایران به عراق نیز تفاهم‌هایی صورت گرفته که سفر السودانی به تهران می‌تواند به مرحله توافق رسیده و اجرایی شود تا هر دو کشور و ملت از آن نفع خود را ببرند، هرچند در این امر مخالفت‌ها و فشارهایی از بیرون کشور عراق و دولت آن را تحت فشار قرار می‌دهد که تا اینجای کار دولت عراق مقاومت خوبی کرده است.
آینده تعاملات ایران و عراق کجاست؟
به نظر می‌رسد افزایش تعاملات دوجانبه و ترسیم منافع مشترک بین دو کشور با رویکرد اثرگذاری مؤثر در تحولات منطقه و حوزه بین‌المللی می‌تواند به‌طور جدی به رشد هر دو چه در تراز ملی و منطقه‌ای و چه در عرصه بین‌المللی کمک کند. هرچند مراقبت از عمق روابط فرهنگی و اعتقادی دو کشور مسئولیت بزرگی است که مسئولان امرهردوکشورباید به‌شدت به آن توجه کنندتا پیشبردهای امنیتی و اقتصادی پیش‌رو که بیان شد زمینه بروز پیدا کند. در پایان باید گفت مسئولان دولتی در ایران باید در تنظیم روابط با عراق به‌عنوان کشور همسایه توجه بیشتری داشته باشند تا تعاملات ایران و عراق به بالاترین حد خود برسد.
گزارش از محمد جهاد
